Vele villa's
Het simultaantoneel en het toneel van Terence
In de Middeleeuwen en de Renaissance werden meerdere locaties aangeduid door 'villa's' op het toneel. Het simultaantoneel en het Terence-toneel leken op het eerste gezicht op elkaar, maar vertegenwoordigen verschillende ideeën over de opvoeringsruimte.
Het simultaantoneel was een toneelvorm van de religieuze toneelstukken uit de late Middeleeuwen en bleef tot de Renaissance de overheersende toneelvorm in openlucht of binnen, net zoals in de kerk. Op het simultaantoneel stonden alle decors naast elkaar, dikwijls tegelijkertijd.
.jpg)
.
Voor circa 1200 vonden voorstellingen voornamelijk plaats binnen kerken, meestal als onderdeel van de kerkdiensten. Ze vonden plaats in twee hoofdruimtes: kleine decorstructuren, villa's genaamd, die elk een locatie aangaven. En de platea, een algemene actieruimte grenzend aan de villa. Verschillende plaatsen in de kerk werden gebruikt voor de villa's. Zo werd de koorzolder gebruikt voor de hemel en stelde het altaar het graf van Christus voor. Effecten, waaronder verlichting en vliegwerk, konden spectaculair zijn (A.02).
Later vonden de voorstellingen ook buiten plaats, met hetzelfde concept van meerdere gelijktijdige podia - de villa's en het plateau - hetzij als vaste stellingen, hetzij op mobiele wagens (E.02). Het publiek verzamelde zich rond elk podium terwijl het verhaal zich ontvouwde. In het geval van bewegende podia (bekend als het wagontoneel of het optochtpodium) werd de scène meerdere malen gespeeld terwijl de wagen door de stad reed. De locaties die werden voorgesteld, werden bepaald door het verhaal dat werd opgevoerd, maar het was gebruikelijk dat de hemel en de hel er deel van uitmaakten, met de hel aan de linkerkant, de hemel aan de rechterkant en het aardse rijk in het midden. Het gebruik van de ruimte had een betekenis die onbekend is voor een 21e eeuws publiek. Het middeleeuwse simultaantoneel gaf, net als simultane voorstellingen in de beeldende kunst van die tijd, uitdrukking aan een premodern begrip van ruimte en tijd. Simultane handelingen zijn niet parallel omdat ze op hetzelfde moment plaatsvinden, maar omdat ze een vergelijkbare betekenis hebben.
Het Terence-toneel verdeelde de scenische ruimte ook in meerdere villa's. Het Terence toneel is de naam die gegeven werd aan decors van de toneelstukken van de Romeinse dramaturg Publius Terentius Aphro, bekend als Terence, toen deze in de Renaissance herleefden. Vanwege de gelijkenis met badcellen wordt het Terence-toneel daarom ook wel het badcel-toneel genoemd. Net als in het theater van de Griekse en Romeinse oudheid, was het bedoeld om de eenheid van de plaats van handeling te tonen. En niet de verschillende settings zoals het middeleeuwse simultaantoneel, ondanks dat er ook veel villa's waren. Het Terence-toneel nam de toneelstructuur van de klassieke oudheid over, die als geïdealiseerd werd beschouwd, naar het voorbeeld van de komediedichter Terence. Daarom bestond het uit een plat podium, op de achterwand waarvan huisgevels waren aangegeven, waarvan de constructie van zuilen met daartussen opgehangen gordijnen de ingangen van de huizen symboliseerde. Deze gordijnen waren deels voorzien van opschriften en onthulden ook een deel van de tweede scène in het huis erachter.
Publius Terentius Aphro was een auteur van komedies tijdens de Romeinse Republiek, voor het eerst opgevoerd tussen 170 en 160 v. Chr. Tijdens zijn leven schreef hij slechts zes toneelstukken, die allemaal bewaard zijn gebleven. Het genre dat Terence schreef was de zogenaamde palliate fabule, de palliata komedie, een genre geïnspireerd op de Griekse komedie, maar met typisch Romeinse elementen: gebruiken, kostuums, wetten, gebouwen, historische verwijzingen en de namen van de goden.
Sommige van Terence's publicaties in Italië en Frankrijk waren geïllustreerd. De eerste gedrukte uitgave van Terence's komedies dateert uit 1470 in Straatsburg. De gravures die de uitgaven van Terence's dramatische werken vergezelden, gaven weer hoe de mensen van de Renaissance zich het oude theater voorstelden. In de "Trechsel" editie van 1493 verschijnt het denkbeeld van het theater als een gecentraliseerd gebouw dat het symbool is van morele opbouw. In het onderste deel van de gravure wordt de ondeugd vergeleken met de deugd, bereikbaar via een trap die naar het theater zelf leidt. Daarboven zijn het publiek en het toneel afgebeeld. Het proscenium is gelabeld, en de villa's met hun deuropeningen en gordijnen zijn afgebeeld.
De onderliggende concepten en het wereldbeeld zijn verschillend, maar in het simultane toneel en het Terence toneel is de scenische ruimte georganiseerd en gecodificeerd op een manier die voor het publiek zeer betekenisvol zou zijn geweest.
